Mánát čirrot oažžun dihte veahki

Njuoratmánát čirrot vai galget birget/ceavzit ja oažžut min reageret! Sin čierrun lea vuohki mainna muitalit midjiide sis lea borranmiella, leat bákčasat, sii dárbbašit lagasvuođa dahje juoidá eará masa dárbbašit ollesolbmos veahki. Go mánát ožžot veahki jeđđehusa, biepmu, stoahkama dahje lagasvuođa bokte, de dat nanne čanastaga gaskal máná ja ollesolbmo, ja mánná dovdá son lea oadjebas. Muhtomin mánná čierru vaikko mii leat dahkan visot jeđđet su. Dalle lea dábálaš dovdat heađásmuvvama ja duššástuvvama. Mii eat pláne vahágahttit min máná, muhto muhtomin sáhttá šaddat nu gáibideaddji ahte eat šat hálddaš dili ja moaráskeamis bargat juoidá. Lea hui várálaš šluvgit máná. Sáhttet šaddat duođalaš vaháguvvamat oaivái ja niskái, dahje mánná sáhttá oažžut vaháguvvamiid eallinahkái dahje jápmit. Dovddat go lea váttis jurddašit čielgasit, de sáhttá jierpmálaš bidjat máná dorvvolaš báikái, mannat eret ja váldit bottu vai fas hálddašat dilálašvuođa.

Lea stuora nuppástus riegádit. Fáhkkestaga galgá njuoratmánná vuoigŋat, borrat, suolbmudit, vázzit biktasiiguin ja olu dovddaipmárdusaid háhkat. Ollugat gohčodit vuosttaš golbma mánu njealját golmmamánu áigodahkan. Dát lea garra áigi njuoratmánnái, muhto maiddái aiddošaddan váhnemiidda - sihke eadnái ja áhččái. Sii geat barget buohcceviesus ja dearvvašvuođastašuvnnas sáhttet veahkehit du ipmirdit máná rumašgiela ja manin son čierru. Máná eallimis leaba váhnenguovttos deháleamos olbmot, ja veaháš áiggi geahčen dieđát juste maid du mánná dárbbaša. Geahččalatta - ja jeara veahki jus dárbbašat dan!

Ii gávdno standárdadefinišuvdna dábálaš čierrunminstarii, muhto dábálaččat čierrun lassána guđa vahku rádjái. Guđa vahkkosažžan mánná čierru gaskamearálaččat 2 diimmu ja 15 minuhta beaivválaččat. Maŋŋel guđa vahku unnu čierrun dađistaga, ja guoktenuppelot vahkkosažžan mánná čierru gaskamearálaččat 1 diimmu ja 10 minuhta beaivválaččat.

Máná čierrun juohkásan ahkái ja viidodahkii.

Kolihkka lea ekstremavariánta máná dábálaš čierrumis - dan dilis vuosttaš mánuid lea mánná jeđđetmeahttun ja čierru hirbmat ollu ja jitnosit vuosttaš mánuid eallimis. Dat lea dábálaš, ja 17 proseanttas 25 prosentii aiddoriegádan mánáin lea dát. Čierrun álgá dávjjimusat maŋŋelgaskabeaivve/eahkes, ja álgá ja nohká fáhkkestaga. Mánas orrot bákčasat go rohtte julggiid bajás guvlui, ámadadju ruvssoda ja lea ražas rupmašis. Čierrumat bistet unnimusat golbma diimmu beaivválaččat, golbma beaivve vahkus ja bistet unnimusat golbma vahkku. Ii gávdno okta sivva kolihkkii. Dilálašvuhtii dávjá leat sivvan máŋga fáktora lotnolagaid man geažil mánná čierru. Lea dehálaš ahte doavttir iská dárkilit čielggadit ii leat ovdamearkka dihte buozalmasvuohta dahje biebmoallergiija. Jus dávdamearkkat joatkašuvvet maŋŋel go mánná lea deavdán njeallje mánu, dahje jus bohtet eará dávdamearkkat, de lea dehálaš čađahit čielggadeami mánás.

Vuosttaš áiggi maŋŋel riegádeami berre njamahit máná dávjá ja ieš mearridit goas mánná galgá oažžut biepmu. Rievddada mánás mánnái gallii dárbbaša njamahuvvot, ja njamaheamit sáhttet fargga badjálastime nubbi nuppi. Álggos lea dábálaš gaskal 8-12 gearddi dahje eanet njamahit jándoris. Dađistaga njamahemiid lohku unnu, muhto hivvodat lassána. Njuoska lihpariid lohku jándoris addá ávkkálaš dieđuid das oažžu go mánná doarvái mielkki vuosttaš áiggi. Iskka dás bagadallama oažžut dahje jeara dearvvašvuođastašuvnnas jus leat eahpádusas.

Mađi dávjjibut njamahat, dađi eanet mielkki don buvttadat. Eanas mánát geat njammet čičči dárbbašit ihkku nai guhkkit áigge badjel njamahuvvot. Dát lea hui buorre vai mielkebuvttadeapmi lassána, daningo du rupmašis gávdno eambbo mielkebuvttadeaddji hormona Prolaktin ihkku.

Doahtu geavaheamis ferte njamaheapmi sulastit vuohkái movt mielki golgá njamaheamis. Dán gohčodit hilljánis doahttonjamaheapmin ja addá mánnái áiggi dovddahit son lea gallánan. Loga eambbo hilljánis doahttonjamaheami birra dáppe Ammehjelpen. Eará ávkkálaš dieđuid doahttonjamaheami birra gávnnat helsenorge.no.

Mánát čirrot ollu vuosttaš áiggi, ja áinnas eanemusat birrasiid 6-vahkkosažžan. Maŋŋel 12 vahkkosažžan eatnasat čirrot mihá unnibut. Vaikko ii gávdno makkárge noaidedálkkas, de lea ollu maid don sáhtát geahččalit dahkat unnidan dihte čierruma. Veaháš áiggi geahčen dát manná áibbas automáhtalaččat. Vuolábealde iskanlistu leat obbalaš rávvagat, eaige galgga doaktára dahje dearvvašvuođabuohccedivššára rávvagiid sadjái boahtit. Álge badjin ja bargga vulos guvlui!

Borranmiella?

Iskka leago njuoratmánná borranmiella. Geahččal njamahit dahje addit doahtu. Mánát vuollel 4 mánu dárbbašit biepmu juohke 2. ja 4. diimmu birra jándora. Buot mánáin lea stuorrunjándor. Dat mearkkaša sii áigodagain njammet dávjjibut.

Duolva lihpar?

Iskka ja molsso lihpara dárbbu mielde.

Áibmobákčasat?

Ollu njuoratmánáin leat váttisvuođat áimmuin čoavjjis ja čoliin. Sii njillet áimmu go biepmu ožžot ja go čirrot. Dat sáhttá addit bákčasiid! Dá leat muhtun dehálaš rávvagat:

Galgá jaskatvuohta boraheamis, ane buori áiggi ja várut ahte mánná ii juga beare ollu beare jođánit. Máná oaivvi berre doallat badjelis go čoavjji, ja váldde 2-3 bottoža vai manná beassá dađistaga reavggádit. Njamaheamis berre mánná geargat nuppiin čiččiin hávális, ja reavggádit ovdal go molsu čičči. Mánná gii oažžu doahtu ferte njammat mielkki, ja doahttogeažis eai ábut beare stuora ráiggit. Doala doahtu veallut ja doahttogeaži bajás guomi guvlui. Máná sáhttá doallat ceaggut ja njávkat su sealggi vai áimmu oažžu olggos. Várrogas čoavjeruvven lea maid buorre teknihka mainna oažžu máná busket.

Dárbu lagasvuhtii?

Mánná dárbbaša du vai dovdá iežas oadjebassan. Jus mánná ii sáhte oaidnit dahje dovdat du, de son ii ipmir don leat lahkosis. Ollu váhnemat liikojit atnit guoddinšála dahje guoddinsela.

Váibbas, huššaluvvan dahje badjelmeare stimulerejuvvon?

Mánát čirrot dávjá go leat váibasat, huššaluvvan dahje badjelmeare stimulerejuvvon. Mánát leat iešguđetláganat, muhto buohkat dárbbašit ollu oađđit ja vuoiŋŋastit. Aiddoriegádan mánná dárbbaša gaskamearálaččat oađđit gaskal 13 ja 17 diimmu jándoris. Sii dábálaččat váibet go leat gohcán 1-2 diimmu. Ii leat fasihtta movt máná galgá oažžut jaskkodit dahje nohkat. Muhtumat gurpet máná, muhtumat bidjet máná mánnávovdnii ja vázzet tuvrra dahje biilii ja vudjet tuvrra, eará mánát jaskkodit dopmonoavkki, golgi čázi jienain dahje oadjebas ollesolbmuin gii dadjá shhhh ja vuhtoda máná.

Bákčasat?

Iskka leago mánás unohisvuohta. Iskka temperatuvrra, čavgá go lihpar dahje čavget go biktasat, iskka sáhttá go vuoktačalbmi čavgan suorpmaid, juolgesuorpmaid dahje cissá birra. Jus mánná čierru eahpedábálaš ollu, dahje don balat son čierru buozalmasvuođa dahje vaháguvvama geažil, de váldde oktavuođa doaktáriin.

Biepmut maid ii gierdda dahje allergiija?

Jus eadni njamaha, de sáhttá nikotiidna dahje beare ollu koffeiidna dagahit ahte čierru vel eanet. Muhtun njuoratmánát reagerejit monnái, mielkái, nihttiide dahje guitii. Ovttasráđiid doaktáriin sáhttá eadni geahččalit váldit eret ovtta ja ovtta biebmogálvvu ovtta vahkkui hávális, oaidnit ávkkuha go dat. Mánát geat ožžot čižžemielkebuhtadusa sáhttet muhtomin allergalaččat reageret. Váldde oktavuođa doaktáriin ja jeara rávvagiid!

Lea iešguđet ládje man ollu doarjaga ja jeđđehusa njuoratmánát dárbbašit go galget jaskkodit. Muhtomin lea doarvái ahte mánná oaidná du, vai diehtá don leat doppe. Eará háviid lea máksimála doarjja, nugo doahttu ja vuohttun dárbbašlaš vai heaitá čierrumis. Geahččaladdabeahtti ja oaidnibeahtti man olu du mánná dárbbaša iešguđet dilálašvuođain. Dalle mánná dađistaga oahppá ahte eadni ja áhčči veahkeheaba mu váttis diŋggaiguin. Ovttas dii gávnnahehpet dan. Jeđđentráhppá sáhttá buorre veahkkin. Geahča bagadusa ja filmma vuollelis.

Jándordiibmu lea reaidu mainna registreret máná oađđima, gohcima, ráfehisvuođa, ja dát sáhttá buorre veahkkeneavvun jus lea váttis ásahit buori jándorritmma, ja čierrun lea guovddážis eanas beaivvi. Jus muhtun beivviid čálát logga máná jándorritmmas, de sáhttá dearvvašvuođabargiide álkibut veahkehit dudno gávdnat buriid čovdosiid.

Jándordiimmus lea jándor tevdnejuvvon jorbadassan, mas juohke rukta vástida 15 minuhta. Juohke ruvtto sáhttá ivdnet nu ahte ruoksat lea čierrun, alit lea oađđin, fiskes lea ráfehisvuohta jna. Maiddái eará doaimmaid, nugo borramiid ja lihparmolsumiid, sáhttá ávkkálaš bidjat sisa. Don gávnnat jándordiibmui ovdamearkka váhnengirjjis 10 jierpmálaš cavgileami buot smávvamánnáváhnemiidda, dahje sáhtát čálihit dan min neahttasiiddus.

Birra jándora:

Go vuollel 4 mánnosaš mánná oažžu badjel 38 gráda febera, vaháguvvamis - juogo don dahje earát leat dagahan, dahje lihkohisvuhtii gártan, čierru badjel guokte diimmu jotkkolaččat, ii áiggu njammat čičči máŋgga diibmui, hirbmadit vuovssada, leat goike lihparat, čollemis dahje baikkas lea varra.

Jus váruha febera dahje hedjonan oppalaš dearvvašvuođadili aiddoriegádan mánáin, de doavttir galgá árvvoštallat máná. Oppalaš dearvvašvuođadilli muitala juoidá oppalaš dearvvašvuođadili birra. Hedjonan oppalaš dearvvašvuođadilli sáhttá dávdamearkan buozalmasvuhtii, ja govvida hedjonan dearvvašvuođadili fysalaččat ja/dahje psyhkalaččat, dakkár dávdamearkkaiguin ja mearkkaiguin mii sáhttá mielddisbuktit váibbasvuođa, buozalmasvuođadovddu, geahppuma ja hedjonan borranmiela, hedjonan diđolašvuođa, ahkiduššama ja eanet.

Dábálaš kontoráiggis:

Go mánná čoallu ollu maŋŋel go lea njamman čičči/doahtu, sus lea luhčadávda dahje váttisvuođat suolbmudemiin, leat fuolastuvvan mánáin dahje it nagot dustet máná dárbbuid, go mánná lea badjel 4 mánnosaš, ain čierru ollu ja orru duhtameahttun, dahje go mánná illá lossu.

Foreldresupport lea birrajándora telefon- ja neahttačálašanbálvalus fuollaolbmuide geat dárbbašit veahki, bagadallama dahje geat dárbbašit hupmat muhtumin iežas jurdagiid birra. Dát lea ásahuvvon ovttasbarggus gaskal Mentála Dearvvašvuođa ja Stine Sofie Vuođđudusa. Geahča www.foreldresupport.no dahje čuojat 116 123 (deaddel 2).

5 CAVGILEAMI VUOĐĐUN LEA DÁT GIRJJÁLAŠVUOHTA:

· De minste barnas stemme, (2015) av Mette Sund Sjøvold og Kristin G. Furuholmen

· En bedre start- for deg og din baby, (2012) av Inger Pauline Landsem og Stig Brøndbo

· Vurdering av nyfødte barns adferd, (2013) av T. Berry Barazelton og J. Kevin Nugent

· The Happiest Baby on the Block, (2002) - Harvey Karp

· Systematic Review and Meta-Analysis: Fussing and Crying Durations and Prevalence of Colic in Infants, (2017) Wolke D et. al.

· Neahttabáiki www.uptodate.com (2019) Infantile colic

· Neahttabáiki helsestasjonstjenesten.no (2019) Gråt og trøst. Neahttabáikki doaimmahit

· Spedbarnsnettverket ja RBUP Øst ja Sør

· Pediatriveilederen: https://www.helsebiblioteket.n...