Dutnje gii leat okto mánáin

Smávva mánáiguin bohtet gáibideaddji dilálašvuođat mat dahket don dárbbašat helpema, veahki ja doarjaga. Danin lea dehálaš ja jierpmálaš oažžut eará olbmuid fárrui. Sii sáhttet leat buorit olbmát, bearaš dahje váhnemat geat leat seamma dilis go don ieš. Oktováhnensearvvis gávdnojit maiddái sierra báikkálašsearvvit gos ollesolbmot ja mánát sáhttet deaivvadit. Deháleamos lea ahte don leat ovttas olbmuiguin geaidda liikot ja luohtát.

Vai mánná galgá ovdánit buoremus lági mielde, de dárbbaša ovttastallat earáiguin go dušše iežas etniin dahje áhčiin. Mánná dárbbaša oaidnit du ovttasdoaibmamis earáiguin vai ieš oahppá ovttasdoaibmama. Boares afrihkálaš sátnevádjasis daddjo ahte dárbbašuvvo olles gilli bajásgeassit ovtta máná. Lea gal veaháš badjelmearálaš, muhto veahá fal duohta nai. Buorre searvevuohta earáiguin nanne čanastagaid du ja máná gaskkas - ja gaskal máná ja earáid.

Áhkut ja ádját, du vieljat ja oappát ja eará bearaš sáhttá resursan mánnái ja dehálaš veahkkin dutnje. Oktavuohta bearrašiin sáhttá mánnái addit mávssolaš gaskavuođaid ja buriid vásáhusaid.

Eanas olbmot leat nu gohčoduvvon sosiála ráhkkanusat ja loktet ovttastallat earáiguin. Muhtumat oaivvildit nai ahte okta fáktora go galgá leat buorre eallin lea ahte lea buriin relašuvnnain, dahje nagoda oažžut olbmáid ja bisuhit sin.

Du vuohki ovttastallat earái olbmuiguin mearkkaša ollu du máná ovdáneapmái. Jus leat oassin oadjebas ja buori searvevuođas, de dat nanne máná ja du iežat. Muitte - don leat du máná deháleamos olmmoš. Du bokte mánná oahppá mot lea leahkit buriid gaskavuođain ja maiddái mot galgá meannudit eará olbmuiguin. Don leat máná sosiála oahpahanmeašttir. Unna mánáš galgá dađistaga dahje lea oahppan šaddat sosiálan, son galgá oahppat movt olmmoš galgá leat ja movt láhttet ovttas eará olbmuiguin.

Mii sáhttit hárjehallat masa válljet bidjat fuomášumi eallimis. Jus don leat okto mánáin, de lea earenoamáš dehálaš ahte dieđát ovttastallan earáiguin ja du mánáin lea hui buorre máná ovdáneapmái.

Ollugat du birrasis sáhttet sihkkarit veahkehit sihke du ja du máná. Jus hágat buori fierpmádaga, de sáhttá álkibut jearrat veahki go dárbbašat dan dahkat. Go njuoratmánná gáibida du juohke beaivvi, de sáhttá buorre jearrat muhtumis helpema, vai ieš sáhtát ovdamearkka dihte veaháš nohkestit dahje váldit bottoža. Go mánná šaddá boarráseappot, de sáhttá buorre oažžut veaháš ollesolbmoáiggi vai boađát fas searaid ala, oaččut eará impulssaid ja vásáhusaid.

Jus dán galggat dahkat, de lea dehálaš ahte du mánná lea oadjebas du mánnágehččiide. Jus oahpásnuvat muhtumin geas lea seamma ahkásaš mánná, de sáhttá du mánná oažžut stoahkanolbmá. Soaitibeahtti sáhttit nai leat mánnageahččin nubbi nubbái, vai gaskkohagaid oaččut ovtta friddjaeahkeda okto. Viehkantuvra, kafeatuvra dahje muhtun diimmuid okto ruovttus, sáhttá buori dahkat hohpolaš árgabeaivvis.

Ollu dearvvašvuođastašuvnnat fállet ságastallanjoavkkuid earenoamážit oktováhnemiidda. Doppe sáhtát nai oažžut oktavuođa earáiguin lahkosis geat leat seamma dilis go don. Muhtun dearvvašvuođastašuvnnain leat maid eará fálaldagat mat sáhttet ávkkálaččat - nugo ovdamearkka dihte lonuhanjoavkkut biktasiidda ja dávviriidda, joavkkut iešguđet viesosiste- ja olgodoaimmaide.

Sáhttá stuora veahkkin jámmat leat oktavuođas dearvvašvuođastašuvnnain. Dáppe gávnnat dearvvašvuođabuohccedivššáriid, jorttamovrraid ja doaktáriid geain leat vásáhusat dilálašvuođain mat don oktováhnemin sáhtát vásihit. Sii sáhttet nai du veahkehit eará áššiiguin nai.